Quan trắc môi trường là gì?
Quan trắc môi trường là quá trình đo lường, theo dõi và phân tích các chỉ tiêu môi trường để đánh giá tình trạng môi trường và xác định các tác động của các hoạt động của con người lên môi trường. Các chỉ tiêu môi trường có thể bao gồm độ tạp chất trong không khí, độ đục trong nước, nồng độ các chất độc hại và các hợp chất hữu cơ trong đất, và các thông số khác liên quan đến môi trường. Quan trắc môi trường là một phương tiện quan trọng trong việc bảo vệ và quản lý môi trường, giúp cho các quyết định liên quan đến môi trường trở nên có căn cứ khoa học và chính xác hơn.
Tại sao phải thực hiện quan trắc môi trường ?
Việt Nam có mật độ dân số lớn và có lượng lớn dân cư tập trung nhiều ở thành phố lớn. Thêm vào đó có sự hình thành ngày càng nhiều của khu công nghiệp, khu chế xuất cùng một lượng lớn chất thải được thải vào môi trường mà không có kiểm soát đầu ra. Vì thế tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng tăng cao và có nguy cơ đe dọa trực tiếp đến sức khỏe con người, sinh vật và hệ sinh thái…
Chính vì thế yêu cầu cần quan trắc môi trường thường xuyên là thật sự cấp thiết với những lợi ích sau:
Quan trắc môi trường cung cấp đầy đủ các thông số, diễn biến chất lượng môi trường trên quy mô trung ương, đóng góp nhiều vào việc lập báo cáo hiện trạng môi trường.
Cung cấp, đánh giá chất lượng môi trường ở từng vùng trọng điểm được quan trắc nhằm phục vụ cho công tác quản lý và bảo vệ môi trường.
Cảnh báo kịp thời các diễn biến chất lượng môi trường, nguy cơ ô nhiễm môi trường hay các suy thoái môi trường.
Xây dựng cơ sở dữ liệu về chất lượng môi trường nhằm phục vụ công tác lưu trữ, cung cấp, trao đổi thông tin trong phạm vi quốc gia và quốc tế về bảo vệ môi trường.
Mục tiêu quan trắc môi trường
- Đánh giá chất lượng môi trường: Quan trắc môi trường cung cấp thông tin về chất lượng môi trường, bao gồm mức độ ô nhiễm của khí quyển, nước, đất và tiếng ồn. Những thông tin này có thể được so sánh với các tiêu chuẩn, quy định, hướng dẫn hoặc chỉ dẫn liên quan để xác định xem môi trường có đang trong trạng thái an toàn và bảo vệ sức khỏe cho con người và các sinh vật sống hay không.
- Đưa ra cảnh báo và dự báo về tình trạng môi trường: Các thông tin thu thập được từ quan trắc môi trường có thể được sử dụng để dự báo tình trạng môi trường trong tương lai và cảnh báo về các sự kiện bất thường hoặc nguy hiểm có thể xảy ra.
- Hỗ trợ quyết định chính sách bảo vệ môi trường: Các thông tin và dữ liệu được thu thập từ quan trắc môi trường cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ quyết định chính sách bảo vệ môi trường. Những thông tin này có thể cung cấp cho các quyết định viên và các nhà lập pháp những thông tin cần thiết để xác định các vấn đề và ưu tiên chính sách bảo vệ môi trường cần được ưu tiên xử lý.
- Giúp phát triển kinh tế bền vững: Quan trắc môi trường cũng có thể giúp cho việc phát triển kinh tế bền vững. Những thông tin về chất lượng môi trường có thể được sử dụng để xác định các vấn đề môi trường cần được giải quyết để đảm bảo phát triển kinh tế bền vững và không gây hại cho môi trường và con người. Ngoài
- Nghiên cứu và phát triển các giải pháp giảm thiểu tác động của ô nhiễm môi trường: Quan trắc môi trường cung cấp cho các nhà khoa học và các chuyên gia môi trường những thông tin cần thiết để nghiên cứu và phát triển các giải pháp giảm thiểu tác động của ô nhiễm môi trường. Các thông tin này có thể giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về các tác nhân gây ô nhiễm, cách thức lan truyền và tác động của chúng đến môi trường và con người, từ đó đưa ra các giải pháp hợp lý để giảm thiểu tác động của ô nhiễm môi trường đến môi trường và con người.
Hệ thống quan trắc môi trường
Hệ thống quan trắc môi trường bao gồm các thiết bị và công nghệ để đo và giám sát các thông số môi trường như khí quyển, nước, đất và tiếng ồn. Các thành phần cơ bản của hệ thống quan trắc môi trường bao gồm:
- Thiết bị đo và giám sát: gồm các thiết bị đo lường, cảm biến, bộ điều khiển, máy tính và các hệ thống liên lạc để thu thập và truyền dữ liệu.
- Trung tâm giám sát: điều khiển và quản lý các thiết bị đo và giám sát, xử lý dữ liệu và hiển thị thông tin về môi trường.
- Phần mềm giám sát và phân tích dữ liệu: phân tích và đánh giá dữ liệu thu thập được từ các thiết bị đo và giám sát.
- Hệ thống báo động: cung cấp cảnh báo sớm cho các nguy cơ và tình huống khẩn cấp trong môi trường.
- Các phương tiện giao tiếp: cung cấp thông tin về môi trường cho cơ quan quản lý môi trường, các tổ chức và công chúng.
- Hệ thống đánh giá tác động môi trường: giúp đánh giá tác động của các hoạt động con người lên môi trường, từ đó đưa ra các giải pháp để giảm thiểu tác động này.
Hệ thống quan trắc môi trường được áp dụng rộng rãi trong các lĩnh vực như công nghiệp, nông nghiệp, chăn nuôi, khai thác mỏ, đô thị hóa và du lịch.
Đối tượng nào phải được quan trắc môi trường?
Quan trắc môi trường thường xuyên là một hoạt động quan trọng để theo dõi chất lượng môi trường và xác định các tác động của các hoạt động con người đến môi trường. Các đối tượng môi trường phải được quan trắc thường xuyên để đảm bảo rằng các thông tin được thu thập là chính xác và đáng tin cậy. Các đối tượng môi trường bao gồm:
- Khí thải: Khí thải từ các nhà máy sản xuất, các phương tiện giao thông và các nguồn khác phải được quan trắc thường xuyên để đảm bảo rằng chúng đáp ứng các quy định về môi trường và không gây hại cho sức khỏe con người.
- Nước: Nước trong các con sông, hồ, vùng biển và nguồn nước ngầm phải được quan trắc thường xuyên để đảm bảo rằng chúng không bị ô nhiễm và an toàn cho việc sử dụng.
- Đất: Đất trồng trọt và đất ở phải được quan trắc thường xuyên để đảm bảo rằng chúng không bị ô nhiễm và an toàn cho sức khỏe con người.
- Sự đa dạng sinh học: Các loài động thực vật và các hệ sinh thái phải được quan trắc thường xuyên để xác định các tác động của hoạt động con người đến sự đa dạng sinh học và đảm bảo rằng chúng được bảo vệ và quản lý một cách bền vững.
- Tiếng ồn: Tiếng ồn từ các nguồn khác nhau, chẳng hạn như giao thông và công trình xây dựng, phải được quan trắc thường xuyên để đảm bảo rằng chúng không vượt quá mức cho phép và không gây hại cho sức khỏe con người.
Trách nhiệm quan trắc môi trường
Trách nhiệm quan trắc môi trường thuộc về nhiều bên khác nhau, tùy vào loại quan trắc và ngữ cảnh cụ thể. Tuy nhiên, những bên có trách nhiệm chính trong việc quan trắc môi trường bao gồm:
- Các cơ quan chức năng quản lý môi trường: Đây là những bên chịu trách nhiệm quan trắc môi trường trên cả quy mô quốc gia và địa phương. Các cơ quan này có nhiệm vụ theo dõi và đánh giá chất lượng môi trường, bao gồm khí quyển, nước và đất. Quản lý và sử dụng dữ liệu sau quan trắc môi trường để đưa ra quyết định về các chính sách và các biện pháp giảm thiểu tác động của hoạt động của con người đến môi trường.
- Các tổ chức bảo vệ môi trường: Những tổ chức này thường tập trung vào việc theo dõi các hoạt động gây ô nhiễm và bảo vệ môi trường. Chúng có thể đóng vai trò trong việc giám sát các nguồn gốc ô nhiễm và đưa ra đề xuất giải pháp giảm thiểu tác động đến môi trường.
- Các doanh nghiệp và tổ chức sản xuất: Các doanh nghiệp và tổ chức sản xuất có trách nhiệm quan trắc môi trường tại các cơ sở của mình. Điều này bao gồm việc giám sát khí thải, nước thải và rác thải để đảm bảo tuân thủ các quy định về môi trường và đưa ra biện pháp giảm thiểu tác động của hoạt động sản xuất đến môi trường.
- Các cá nhân: Các cá nhân cũng có trách nhiệm trong việc quan trắc môi trường, bao gồm việc bảo vệ môi trường xung quanh nhà ở và địa phương. Họ có thể giúp đỡ trong việc phát hiện các vấn đề môi trường và đưa ra báo cáo cho các cơ quan chức năng và tổ chức bảo vệ môi trường.
Các quy định trạm quan trắc môi trường hiện nay
Hiện nay, các quy định về trạm quan trắc môi trường được điều chỉnh và áp dụng tại Việt Nam bao gồm:
- Luật Bảo vệ Môi trường năm 2014: Quy định chung về bảo vệ môi trường và xử lý ô nhiễm môi trường. Điều 58 của Luật này quy định về việc xây dựng hệ thống quan trắc môi trường và công bố thông tin về môi trường.
- Nghị định số 12/2015/NĐ-CP ngày 12/02/2015 của Chính phủ quy định chi tiết Luật Bảo vệ Môi trường về hệ thống quan trắc môi trường, cụ thể:
- Quy định về việc xác định điểm quan trắc môi trường, khoảng cách giữa các điểm quan trắc, phương pháp đo lường, xử lý kết quả đo lường, công bố thông tin, thời hạn lưu trữ dữ liệu và báo cáo quan trắc môi trường.
- Quy định về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân đối với việc xây dựng, vận hành và bảo dưỡng hệ thống quan trắc môi trường.
- Thông tư số 18/2017/TT-BTNMT ngày 24/10/2017 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định về mức độ tiêu chuẩn chất lượng môi trường và phương pháp đo lường, xác định, công bố kết quả đo lường chất lượng môi trường.
- Thông tư số 25/2019/TT-BTNMT ngày 29/11/2019 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định về quản lý, vận hành và bảo dưỡng hệ thống quan trắc môi trường.
Các quy định này nhằm đảm bảo quy trình quan trắc môi trường được thực hiện đúng phương pháp, kỹ thuật và đạt chất lượng đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường và sức khỏe con người.
Trên đây là thông tin chi tiết về nhiệm vụ, mục tiêu và tầm quan trọng của quan trắc môi trường là gì. Mong rằng mỗi người sẽ có trách nhiệm hơn trong việc bảo vệ môi trường để nâng cao và cải thiện chất lượng sống của chính chúng ta hôm nay.
Kiến thức mới: Quan trắc môi trường tự động