Than hoạt tính là gì ?
Than hoạt tính là loại than đã được xử lý oxy ở môi trường nhiệt độ rất cao với mục đích làm chúng xốp hơn. Phương pháp này làm giảm kích thước lỗ đồng thời tăng diện tích bề mặt do sự thay đổi cấu trúc bên trong
Chúng ta có thể nhận biết than hoạt tính bằng đặc điểm đó là loại bột màu đen, không mùi, không vị với rất nhiều các ứng dụng trong đời sống, khoa học, chữa bệnh từ nhiều năm nay
Phân loại than hoạt tính
Than hoạt tính dạng bột
Than hoạt tính được nghiền nhỏ thành dạng bột mịn với kích thước từ 0,2mm đến 0,5mm. Dạng than bột này có giá thành rẻ do dễ sản xuất, chúng được ứng dụng trong việc pha chế mỹ phẩm, kem đánh răng hay xử lý hóa chất.
Với tính chất dễ bị rửa trôi và không ổn định nên than bột hoạt tính được dùng bổ trợ hệ thống xử lý nước phèn công nghiệp, màng lọc nước RO
Than hoạt tính dạng hạt
Loại này có kích thước ngẫu nhiên từ 0,2mm đến 5mm chúng có tính cứng và bền hơn dạng bột. Với kích thước lớn này chúng ít bị rửa trôi, thường được ứng dụng cho xử lý nước thải công nghiệp, nước sinh hoạt
Than hoạt tính dạng viên nén
Chúng được nén và tạo thành dạng trụ có đường kính 0,8mm đến 5mm. Với cấu trúc hình trụ giúp than dạng hạt này có độ cứng cáp và bền bỉ hơn các dạng khác. Chúng được sử dụng để lọc khí độc rất hiệu quả
Than hoạt tính dạng ống
Đươc tạo thành hình ống có kích thước từ 1 đến 5cm, chuyên dùng cho các hệ thống lọc công nghiệp cỡ lớn
Than hoạt tính dạng tấm
Đây là sự kết hợp của khung định hình và miếng mút được tẩm bột than với công dụng lọc sạch không khí
Cơ chế hoạt động căn bản của than hoạt tính
Người ta hoạt hóa than bằng khí ở môi trường có nhiệt độ cao, từ đó làm cho than sinh ra các lỗ cực nhỏ, tăng diện tích bề mặt. Kết cấu xốp của than mang điện tích âm và hút các phân tử tích điện dương như chất độc và khí.
Khi chất khí hoặc lỏng đi qua than hoạt tính, chúng sẽ liên kết với nhau thông qua quá trình được gọi là hấp phụ
Hợp chất bao gồm than dạng hoạt tính và các chất được hấp phụ thải qua đường tiêu hóa sẽ làm giảm nguy cơ ngộ độc cơ thể vì chất độc giảm hoặc không hấp thụ trực tiếp vào cơ thể. Chính vì thế việc sử dụng sớm than hoạt tính là rất quan trọng đối với các trường hợp ngộ độc. Khi chất độc trong cơ thể đang còn ở dạ dày bệnh nhân mức độ hiệu quả sẽ cao hơn rất nhiều khi độc đã xuống đến ruột
Đặc biệt loại than này hiệu quả trong quá trình hấp thu khí, làm giảm đầy hơi. Chúng không bị hấp thụ tại đường tiêu hóa, do đó sau khi chúng ta uống than hoạt tính sẽ được thải trừ qua đường tiêu hóa nguyên dạng.
Lợi ích và công dụng của than hoạt tính
Một trong những tác dụng nổi bật của than hoạt tính là được dùng trong xử lý ngộ độc cấp. Ngoài ra chúng còn có một số lợi ích khác trong điều trị và có mặt trong các chất gia dụng sinh hoạt, phục vụ nhu cầu thiết yếu của con người
Xử ký chất độc khẩn cấp
Được sử dụng như một phương pháp điều trị chống độc khẩn cấp từ những năm 1800 cho đến nay. Điểm đặc biệt là chúng có thể liên kết với nhiều loại thuốc và làm giảm tác dụng của chúng. Các nghiên cứu được thử nghiệm cho thấy rằng uống 100 gam than hoạt tính trong vòng 5 phút sau khi uống 1 loại thuốc nào đó, chúng sẽ làm giảm khả năng hấp thụ loại thuốc đó của người thưởng thành đến mức 74%
Than hoạt tính đạt hiệu quả sử dụng cao nhất khi dùng chúng trong vài giờ đầu tiên nếu bạn dùng quá liều hoặc bị ngộ độc. Bên cạnh đó vẫn có những trường hợp có hiệu quả ngay cả khi đã qua giờ đầu tiên. Ngoài việc làm giảm quá trình hấp thụ của thuốc than còn giúp cơ thể loại bỏ đi các loại thuốc mà cơ thể đã hấp thụ
Tại bệnh viện đối với trường hợp cấp cứu, liều khởi đầu cho người trưởng thành ở mức 50 – 100 gam, phụ thuộc vào đánh giá của bác sĩ đối với bênh nhân bị ngộ độc, mức độ ngộ độc cũng như loại ngộ độc. Từ đó đưa ra phương án xử lý, hướng dẫn uống hoặc xúc rửa dạ dày…
Giúp cải thiện chức năng thận
Qua nghiên cứu của các bác sĩ trên cơ thể người, cho chúng ta thấy rằng than hoạt tính có thể giúp làm giảm nồng độ ure trong máu và các chất thải khác. Đồng thời cải thiện chức năng thận ở người bị bệnh thận mãn tính
Than hoạt tính hỗ trợ cải thận chức năng của thận bằng cách làm giảm số lượng chất thải mà thận phải lọc. Đối với bênh nhân mãn tính, suy giảm chức năng thận là giảm khả năng lọc của thận, từ đó dẫn đến sự tích tụ các chất độc, vì vậy chúng cần được thải loại
Than được liên kết với ure và các chất độc khác, và loaijk bỏ chúng với các chất thải trong đường ruột thông qua hệ tiêu hóa. Mặc dù hỗ trợ chức năng thận nhưng phương pháp này không được ứng dụng rộng rãi trong thực tế
Làm giảm triệu chứng mùi hôi ( Hội chứng mùi cá )
Than hoạt ính có khả năng làm giảm mùi khó chịu ở những người mắc chứng trimethylaminuria ( TMAU) còn được gọi là hội chứng mùi cá. Đây là một tình trạng di truyền trong đó hợp chất trimethylamine có mùi giống như cá bị thối được tích tụ trong cơ thể bạn
Nghiên cứu cho chúng ta biết rằng bề mặt xốp của than có thể liên kết với hợp chất nhỏ có mùi như TMA và làm tăng sự bài tiết
Giảm thiểu lượng cholesterol có trong máu
Than hoạt tính giúp giảm mức cholesterol trong cơ thể theo liên kết cholesterol và axir mật trong ruột tiêu hóa, ngăn không cho chúng hấp thụ. Tuy nhiên trong thực tế người ra ít sử dụng phương pháp này để giảm cholesterol trong máu. Việc làm giảm lượng cholesterol hiệu quả là một chế độ dinh dưỡng và vận động hợp lý kèm theo thuốc đặc trị sẽ mang lại hiệu quả tốt nhất
Hỗ trợ làm giảm triệu chứng đối với một số bênh khác
Được dùng để giảm khí trong đường tiêu hóa, tình trạng ứ khí trong đường ruột sẽ không còn, giúp hỗ trợ cho các trường hợp chướng bụng. Một nghiên cứu cho rằng uống hoạt tính trước 8 giờ sau đó siêu âm bụng sẽ làm giảm đáng kể lượng khí trong ruột, từ đó hình ảnh siêu âm được rõ nét hơn
Hỗ trợ các triệu chứng về tiêu chảy, tuy nhiên đây không phải là phương pháp tối ưu và hiệu quả nên chúng rất ít khi được sử dụng
Dùng làm chất phụ gia
Than hoạt tính được sử dụng nhiều đối với các mục đích gia dụng và mỹ phẩm. Tuy nhiên rất nhiều các lợi ích của mục đích này không được khoa học chứng minh ngoài những ứng dụng sau :
Làm trắng răng : có tác dụng làm trắng răng khi được sử dụng làm kem đánh răng, nước xúc miệng. Than sẽ hấp thụ các mảng bám và hợp chất gây ố răng, từ đó làm răng trắng sáng hơn
Chăm sóc da, mặt nạ : Hợp chất của than được cho là có tác dụng trị mụn trứng cá và gàu hay các vết đốt do côn trùng hoặc rắn cẵn
Lọc nước : Đây là lợi ích tốt nhất mà than hoạt tính mang lại khi chúng có thể loại bỏ đi các chất gây ô nhiễm, chất rắn lơ lửng và các vi sinh vật, vi khuẩn. Tuy nhiên việc sử dụng than hoạt tính lại không làm ảnh hưởng đến độ PH hoặc mùi vị của nguồn nước
Than hoạt tính có an toàn khi sử dụng
Là loại than có tính an toàn cao trong rất nhiều trường hợp với cơ thể người. Một số các phản ứng phụ có thể gặp nhưng không thường xuyên xảy ra như nôn mửa khi dùng chung với sorbitol
Có một số trường hợp hiếm gặp đối với than hoạt tính liên quan đến tắc ruột và chứng rối loạn đông ruột. Đặc biệt đối các bệnh như xuất huyết tiêu hóa, tạng rỗng thì than này được cảnh báo không được sử dụng.
Đối với các trường hợp ngộ độc cấp thì người bệnh không được tự ý sử dụng tại nhà, điều này sẽ dẫn đến sặc đường hô hấp. Đặc biệt hơn với trường hợp triglyceride máu tăng giác không tỉnh táo. Người bệnh bị ngộ độc cấp cần được thực hiện việc xúc rửa dạ dày, cân bằng nước điện giải và cấp cứu tuần hoàn hô hấp và sử dụng thuốc đặc trị đối với từng loại ngộ độc
Dù than hoạt tính được xem là rất an toàn khi sử dụng nhưng người bệnh cũng không nên tùy tiện sử dụng nếu không có chỉ định của bác sỹ. Khi sử dụng phải hỏi ý kiến của bác sỹ rõ rang để đảm bảo an toàn cho bản thân